Chè dây có diệt được vi khuẩn HP không? Góc nhìn khoa học và thực tiễn lâm sàng

Vi khuẩn HP và vai trò trong bệnh dạ dày

Vi khuẩn HP được nhà khoa học người Úc Barry Marshall và Robin Warren phát hiện vào năm 1982. Đây là loại xoắn khuẩn gram âm sống trong lớp nhầy niêm mạc dạ dày, có khả năng tiết enzyme urease giúp trung hòa axit, tạo điều kiện tồn tại trong môi trường khắc nghiệt. HP được chứng minh là nguyên nhân chính gây viêm dạ dày mạn tính, loét dạ dày – tá tràng và có liên quan chặt chẽ đến ung thư dạ dày.

Trên toàn cầu, ước tính có khoảng 50% dân số nhiễm HP, trong đó tại Việt Nam tỷ lệ nhiễm dao động từ 60–70%. Vì vậy, vấn đề “chè dây có diệt được vi khuẩn HP không” không chỉ mang tính nghiên cứu mà còn gắn liền trực tiếp với sức khỏe cộng đồng.

Chè dây – đặc điểm và thành phần hoạt chất

Chè dây (Ampelopsis cantoniensis) là loại dây leo thuộc họ Nho (Vitaceae), mọc hoang nhiều ở vùng núi phía Bắc Việt Nam như Lạng Sơn, Cao Bằng, Lào Cai. Từ lâu, đồng bào dân tộc đã sử dụng chè dây như một thức uống hằng ngày, giúp mát gan, thanh nhiệt, giải độc và đặc biệt là hỗ trợ tiêu hóa.

Nghiên cứu hiện đại chỉ ra rằng chè dây chứa nhiều flavonoid, tanin, saponin và đường khử. Trong đó, hoạt chất flavonoid có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm, làm bền thành mạch. Đáng chú ý, một số nghiên cứu tại Học viện Quân y Việt Nam cho thấy chiết xuất từ chè dây có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn HP trong môi trường ống nghiệm.

Bằng chứng khoa học về khả năng kháng HP của chè dây

Khi bàn đến câu hỏi “chè dây có diệt được vi khuẩn HP không”, nhiều người thường kỳ vọng chè dây có thể thay thế hoàn toàn phác đồ kháng sinh. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ ràng giữa tác dụng ức chế và tiêu diệt.

Các nghiên cứu in vitro (trong phòng thí nghiệm) cho thấy dịch chiết chè dây có khả năng kìm hãm sự phát triển của HP, làm giảm mật độ vi khuẩn bám vào niêm mạc. Đồng thời, các hợp chất chống viêm trong chè dây giúp giảm tình trạng viêm loét và đau dạ dày, từ đó cải thiện triệu chứng lâm sàng.

Tuy nhiên, hiện chưa có bằng chứng lâm sàng quy mô lớn nào khẳng định chè dây có thể diệt trừ hoàn toàn HP như phác đồ kháng sinh ba thuốc hoặc bốn thuốc. Do đó, có thể nói chè dây mang tính hỗ trợ điều trị hơn là thay thế hoàn toàn y học hiện đại.

Vai trò hỗ trợ của chè dây trong bệnh lý dạ dày

Một điểm quan trọng khi bàn về “chè dây có diệt được vi khuẩn HP không” chính là công dụng toàn diện của thảo dược này đối với hệ tiêu hóa. Ngoài tác dụng kháng khuẩn, chè dây còn giúp:

• Giảm tiết dịch vị, nhờ đó giảm đau rát thượng vị.

• Chống viêm, làm lành niêm mạc dạ dày tổn thương.

• Thanh nhiệt, giải độc, hỗ trợ gan mật.

Một số bệnh nhân sau khi dùng chè dây kết hợp điều trị y học hiện đại báo cáo rằng các triệu chứng đầy bụng, khó tiêu, đau âm ỉ vùng thượng vị giảm rõ rệt. Điều này cho thấy, dù chưa đủ sức thay thế phác đồ kháng sinh, chè dây vẫn đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát triệu chứng và nâng cao chất lượng sống.

Nguy cơ và lưu ý khi sử dụng chè dây

Không thể chỉ trả lời một cách đơn giản rằng “chè dây có diệt được vi khuẩn HP không” mà bỏ qua khía cạnh an toàn. Chè dây là thảo dược tự nhiên, tương đối lành tính, ít tác dụng phụ. Tuy nhiên, nếu sử dụng không đúng cách, người bệnh có thể gặp một số vấn đề như:

• Uống quá đặc gây hạ huyết áp, chóng mặt.

• Dùng không đều đặn, thiếu kiên trì, hiệu quả giảm sút.

• Tương tác với thuốc Tây khi đang trong phác đồ diệt HP.

Chính vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo chè dây chỉ nên dùng như một liệu pháp bổ trợ. Người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ, đặc biệt là khi đang điều trị bằng kháng sinh hoặc có bệnh lý nền kèm theo.

Thực tiễn lâm sàng tại Việt Nam

Một số nghiên cứu nhỏ tại Việt Nam đã khảo sát bệnh nhân viêm loét dạ dày dùng chè dây. Kết quả cho thấy khoảng 80% bệnh nhân giảm đau thượng vị, 70% cải thiện tình trạng đầy hơi sau 2 tuần. Tuy nhiên, tỷ lệ diệt HP khi chỉ dùng chè dây vẫn rất thấp.

Điều này khẳng định lại một lần nữa: chè dây không thể thay thế kháng sinh trong điều trị HP, nhưng lại có giá trị trong việc giảm triệu chứng, tăng cường sức khỏe dạ dày, rút ngắn thời gian phục hồi và hạn chế tái phát.

Vậy, chè dây có diệt được vi khuẩn HP không? Câu trả lời là: chè dây có khả năng ức chế và hỗ trợ kiểm soát vi khuẩn HP, nhưng chưa đủ bằng chứng khoa học để khẳng định có thể tiêu diệt hoàn toàn. Vì vậy, chè dây phù hợp nhất khi được dùng như một liệu pháp bổ trợ song song với điều trị chuẩn, đồng thời mang lại lợi ích trong việc giảm đau, chống viêm và bảo vệ niêm mạc dạ dày.

Sự kết hợp giữa y học hiện đại và y học cổ truyền chính là hướng đi bền vững, giúp người bệnh vừa kiểm soát được vi khuẩn HP, vừa nâng cao sức khỏe tiêu hóa lâu dài.

Tài liệu tham khảo

1. Marshall BJ, Warren JR. Unidentified curved bacilli in the stomach of patients with gastritis and peptic ulceration. Lancet. 1984.

2. Nguyễn Thị Minh Khai và cộng sự. “Nghiên cứu tác dụng kháng khuẩn của chè dây (Ampelopsis cantoniensis) trên vi khuẩn HP.” Tạp chí Y học Việt Nam, 2012.

3. Malfertheiner P, et al. Management of Helicobacter pylori infection—the Maastricht V/Florence Consensus Report. Gut. 2017.

4. Viện Dược liệu Việt Nam. “Thành phần hóa học và tác dụng sinh học của chè dây.” Báo cáo khoa học, 2015.