Virus HP – Những điều cần biết về vi khuẩn Helicobacter pylori và mối liên hệ với bệnh dạ dày

1. Vi khuẩn HP là gì?

Vi khuẩn HP lần đầu tiên được phát hiện vào năm 1982 bởi hai nhà khoa học người Úc, Barry Marshall và Robin Warren. Hình dạng của nó là những xoắn khuẩn nhỏ, có khả năng di chuyển nhờ các roi. Đặc điểm đáng chú ý của HP là khả năng tồn tại trong môi trường acid khắc nghiệt của dạ dày, nơi mà hầu hết các vi sinh vật khác đều bị tiêu diệt. Chúng tiết ra enzym urease để phân hủy ure thành amoniac, từ đó trung hòa acid dạ dày xung quanh và tạo điều kiện sống thuận lợi.

2. Con đường lây nhiễm của vi khuẩn HP

Việc gọi nhầm là “virus HP” có thể xuất phát từ sự nhầm lẫn về khả năng lây lan của vi khuẩn này. Trên thực tế, HP có khả năng truyền từ người sang người thông qua ba con đường chính:

• Đường miệng – miệng: chia sẻ dụng cụ ăn uống, hôn hoặc ăn uống không đảm bảo vệ sinh.

• Đường phân – miệng: khi nguồn nước hoặc thực phẩm bị nhiễm khuẩn từ phân của người mang mầm bệnh.

• Đường dạ dày – dạ dày: trong một số thủ thuật y khoa không đảm bảo tiệt trùng, vi khuẩn có thể lây truyền từ bệnh nhân này sang bệnh nhân khác.

3. Virus HP (vi khuẩn HP) và bệnh lý dạ dày

Sự hiện diện của vi khuẩn HP trong dạ dày có liên quan chặt chẽ đến nhiều bệnh lý tiêu hóa. Nhiều nghiên cứu cho thấy hơn 50% dân số thế giới có thể mang vi khuẩn này, nhưng không phải ai cũng phát bệnh. Khi cơ thể suy giảm miễn dịch hoặc kết hợp với yếu tố nguy cơ như stress, chế độ ăn uống nhiều chất kích thích, HP có thể gây ra các bệnh:

• Viêm dạ dày mạn tính.

• Loét dạ dày – tá tràng.

• Ung thư dạ dày (HP được WHO xếp vào nhóm tác nhân gây ung thư loại I).

• U lympho mô lympho liên kết niêm mạc (MALT lymphoma).

4. Triệu chứng nhiễm HP

Không ít trường hợp mang vi khuẩn HP nhưng hoàn toàn không có biểu hiện gì. Tuy nhiên, khi HP hoạt động mạnh, người bệnh có thể gặp: đau bụng vùng thượng vị, đầy hơi, buồn nôn, ợ chua, ăn không tiêu hoặc sút cân bất thường. Các dấu hiệu này dễ bị nhầm lẫn với các rối loạn tiêu hóa thông thường, vì vậy việc thăm khám và xét nghiệm là cần thiết.

5. Các phương pháp chẩn đoán

Để xác định chính xác có vi khuẩn HP hay không, y học hiện nay sử dụng nhiều phương pháp:

• Test hơi thở ure (Urea breath test): không xâm lấn, độ chính xác cao.

• Nội soi dạ dày kết hợp sinh thiết: lấy mẫu mô để tìm HP.

• Xét nghiệm phân để phát hiện kháng nguyên HP.

• Xét nghiệm máu tìm kháng thể (ít được dùng trong chẩn đoán hiện nay).

6. Điều trị vi khuẩn HP

Điều trị HP là một trong những bước quan trọng để ngăn ngừa biến chứng. Phác đồ thường được sử dụng là kết hợp kháng sinh (clarithromycin, amoxicillin, metronidazole…) với thuốc ức chế bơm proton (PPI) nhằm giảm acid dạ dày. Thời gian điều trị kéo dài từ 10 – 14 ngày tùy trường hợp. Bên cạnh đó, người bệnh cần duy trì chế độ ăn lành mạnh, tránh bia rượu, thuốc lá và các thực phẩm cay nóng.

7. Phòng ngừa lây nhiễm HP

Mặc dù không phải tất cả người nhiễm vi khuẩn HP đều bị bệnh, nhưng nguy cơ lây lan trong cộng đồng khá cao. Do đó, các biện pháp phòng ngừa bao gồm: rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, ăn chín uống sôi, không dùng chung bát đũa, đảm bảo nguồn nước sạch và khám sức khỏe định kỳ.

Việc gọi “virus HP” là cách nói chưa chính xác, bởi HP là vi khuẩn. Tuy nhiên, điều này phản ánh sự quan tâm ngày càng lớn của cộng đồng đối với sức khỏe dạ dày. Hiểu rõ về vi khuẩn HP, cơ chế gây bệnh và biện pháp phòng ngừa, điều trị sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là ung thư dạ dày.

Tài liệu tham khảo:

1. Marshall BJ, Warren JR. Unidentified curved bacilli in the stomach of patients with gastritis and peptic ulceration. The Lancet. 1984.

2. IARC Working Group. Schistosomes, liver flukes and Helicobacter pylori. IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans. 1994.

3. Malfertheiner P, et al. Management of Helicobacter pylori infection—the Maastricht V/Florence Consensus Report. Gut. 2017.