Đi ngoài ra máu tươi là bệnh gì? Dấu hiệu cảnh báo không nên bỏ qua

Phân loại đi ngoài ra máu theo đặc điểm lâm sàng

Để xác định đi ngoài ra máu tươi là bệnh gì, điều quan trọng đầu tiên là quan sát đặc điểm của máu xuất hiện trong phân. Màu sắc, lượng máu, và sự hiện diện kèm theo triệu chứng khác như đau bụng, tiêu chảy hay táo bón sẽ định hướng tới nguyên nhân cụ thể.

• Máu đỏ tươi, nhỏ giọt hoặc dính giấy vệ sinh: thường gợi ý tổn thương ở vùng hậu môn trực tràng, phổ biến nhất là trĩ hoặc nứt hậu môn.

• Máu đỏ sẫm hoặc nâu đen, lẫn trong phân: có thể liên quan đến các bệnh lý ở đại tràng hoặc ruột non.

• Phân đen như bã cà phê (melena): là dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa trên, như viêm loét dạ dày – tá tràng.

Tuy nhiên, việc phân loại này chỉ mang tính chất gợi ý, không thay thế cho chẩn đoán y khoa.

Những nguyên nhân thường gặp gây đi ngoài ra máu

1. Bệnh trĩ (Hemorrhoids)

Trĩ là nguyên nhân phổ biến nhất khi nói đến câu hỏi “đi ngoài ra máu tươi là bệnh gì”. Trĩ hình thành do giãn tĩnh mạch hậu môn trực tràng, đặc biệt là ở người bị táo bón mạn tính, ngồi lâu, phụ nữ mang thai hoặc sau sinh. Máu thường đỏ tươi, chảy nhỏ giọt hoặc thành tia sau mỗi lần rặn.

Dù không nguy hiểm tính mạng, trĩ mạn tính có thể ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống, gây đau rát, viêm nhiễm và khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày.

2. Nứt hậu môn (Anal fissure)

Nứt hậu môn là vết rách nhỏ ở niêm mạc ống hậu môn, thường gây đau dữ dội và xuất hiện máu đỏ tươi sau khi đi ngoài. Tình trạng này xảy ra chủ yếu do rặn nhiều trong táo bón. Nếu không điều trị, vết nứt có thể trở nên mạn tính và khó lành.

3. Polyp đại tràng

Polyp là khối u lành tính phát triển từ lớp niêm mạc đại tràng. Đa số polyp không có triệu chứng rõ ràng, nhưng một số có thể gây chảy máu lẫn trong phân, dẫn tới thiếu máu mạn. Nguy hiểm hơn, polyp có thể tiến triển thành ung thư đại tràng nếu không phát hiện sớm và cắt bỏ.

4. Viêm đại tràng

Các bệnh viêm ruột như viêm loét đại tràng (ulcerative colitis) và bệnh Crohn có thể gây chảy máu trực tràng. Triệu chứng đi kèm thường là tiêu chảy mạn tính, đau quặn bụng, sốt và sụt cân. Viêm đại tràng nếu không kiểm soát tốt sẽ dẫn đến biến chứng thủng ruột, nhiễm trùng huyết hoặc ung thư hóa.

5. Ung thư đại trực tràng

Ung thư đại trực tràng là nguyên nhân nghiêm trọng cần cảnh giác, đặc biệt ở người trên 50 tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ như tiền sử gia đình, polyp đại tràng, viêm đại tràng mạn tính. Dấu hiệu sớm thường mơ hồ: đi ngoài ra máu lẫn phân, phân mỏng dẹt bất thường, thay đổi thói quen đại tiện hoặc sụt cân không rõ nguyên nhân.

Phát hiện ung thư đại trực tràng ở giai đoạn sớm là chìa khóa nâng cao hiệu quả điều trị, với tỷ lệ sống sau 5 năm có thể vượt 90%.

6. Nhiễm khuẩn đường tiêu hóa

Các tác nhân gây tiêu chảy cấp như Shigella, Campylobacter, E. coli độc tố… cũng có thể dẫn tới viêm niêm mạc ruột và gây chảy máu. Người bệnh thường có biểu hiện tiêu chảy nhiều lần, phân có nhầy máu, sốt cao và mệt mỏi toàn thân.

7. Lồng ruột, đặc biệt ở trẻ nhỏ

Ở trẻ dưới 2 tuổi, lồng ruột là nguyên nhân cần cấp cứu. Dấu hiệu gồm: nôn, đau bụng từng cơn, phân máu “màu mứt” và bụng chướng. Nếu không xử trí sớm, phần ruột bị lồng có thể hoại tử, gây thủng ruột và viêm phúc mạc.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Nhiều trường hợp bệnh nhân tự cho rằng đi ngoài ra máu là do trĩ, dẫn tới tâm lý chủ quan và trì hoãn thăm khám. Tuy nhiên, nên đi khám sớm nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Máu lẫn đều trong phân, không chỉ nhỏ giọt

• Sụt cân nhanh, mệt mỏi kéo dài

• Đau bụng, thay đổi thói quen đại tiện (táo – tiêu chảy xen kẽ)

• Trẻ nhỏ, người cao tuổi đi ngoài ra máu không rõ nguyên nhân

Chẩn đoán chính xác cần dựa vào nội soi đại trực tràng, xét nghiệm phân, siêu âm hoặc chụp CT nếu cần thiết.

Biến chứng có thể gặp nếu không điều trị kịp thời

Tình trạng chảy máu kéo dài có thể gây thiếu máu mạn tính, đặc biệt nguy hiểm ở người già và trẻ em. Một số bệnh lý như ung thư đại trực tràng hoặc viêm đại tràng chảy máu nếu không điều trị sẽ tiến triển nặng, gây thủng ruột, viêm phúc mạc, thậm chí tử vong.

Bên cạnh đó, tình trạng viêm mạn tính kéo dài ở đường ruột cũng làm suy giảm hấp thu, ảnh hưởng đến miễn dịch và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý chuyển hóa khác.

Cách phòng ngừa và theo dõi tại nhà

Phòng ngừa tình trạng đi ngoài ra máu đòi hỏi sự kết hợp giữa lối sống lành mạnh và khám sức khỏe định kỳ.

• Tăng cường chất xơ trong khẩu phần ăn: rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên cám.

• Uống đủ nước, hạn chế rượu bia và thực phẩm nhiều gia vị.

• Tập thể dục thường xuyên để cải thiện nhu động ruột.

• Không tự ý dùng thuốc nhuận tràng kéo dài.

• Nội soi đại tràng định kỳ sau tuổi 45, hoặc sớm hơn nếu có yếu tố nguy cơ.

Tình trạng đi ngoài ra máu tươi không phải lúc nào cũng là biểu hiện đơn giản. Trên thực tế, đây có thể là dấu hiệu đầu tiên của nhiều bệnh lý nguy hiểm, đặc biệt là ung thư đại trực tràng. Việc chủ động theo dõi, thăm khám và chẩn đoán sớm sẽ giúp tăng hiệu quả điều trị, đồng thời phòng ngừa những biến chứng nghiêm trọng. Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào, hãy đến cơ sở y tế uy tín để được tư vấn và xử lý kịp thời.

Tài liệu tham khảo

1. Mayo Clinic. Rectal bleeding: Causes. https://www.mayoclinic.org

2. American Cancer Society. Signs and symptoms of colorectal cancer. https://www.cancer.org

3. Cleveland Clinic. Hemorrhoids. https://my.clevelandclinic.org

4. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK). Colon Polyps. https://www.niddk.nih.gov

5. WHO. Inflammatory Bowel Disease – Global Guidelines.