Trẻ đi ngoài ra máu phải làm sao?

Phân biệt máu trong phân của trẻ: máu đỏ tươi hay máu sẫm màu?

Máu trong phân có thể xuất hiện dưới nhiều dạng. Nếu là máu đỏ tươi, thường nằm trên bề mặt phân hoặc thấm vào giấy vệ sinh, nguyên nhân thường là từ hậu môn – trực tràng, như nứt kẽ hậu môn hoặc trĩ. Ngược lại, nếu máu lẫn trong phân và có màu sẫm, nâu đen hoặc hắc ín, nhiều khả năng xuất phát từ đường tiêu hóa trên như dạ dày hoặc tá tràng. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, việc quan sát kỹ phân và các triệu chứng đi kèm có vai trò quan trọng trong việc định hướng chẩn đoán.

Các nguyên nhân thường gặp khiến trẻ đi ngoài ra máu

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là nứt kẽ hậu môn – thường xảy ra ở trẻ bị táo bón kéo dài. Khi phân cứng đi qua hậu môn sẽ gây rách niêm mạc, dẫn đến chảy máu. Đây là nguyên nhân lành tính, dễ điều trị, tuy nhiên cần xử lý triệt để tình trạng táo bón để tránh tái phát.

Dị ứng đạm sữa bò là nguyên nhân quan trọng ở trẻ dưới 1 tuổi, đặc biệt là trẻ bú sữa công thức. Phản ứng miễn dịch bất thường với protein trong sữa có thể gây viêm đại tràng, dẫn đến tiêu chảy có máu. Tình trạng này thường cải thiện rõ rệt khi loại bỏ sữa bò ra khỏi chế độ ăn của bé.

Polyp đại tràng cũng là nguyên nhân khá phổ biến ở trẻ từ 2 đến 10 tuổi, đặc biệt là polyp đơn độc vùng trực tràng. Triệu chứng điển hình là ra máu tươi từng đợt, không kèm đau bụng hay tiêu chảy. Nội soi đại tràng là phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả.

Viêm ruột, bao gồm cả viêm loét đại tràng và bệnh Crohn, tuy hiếm gặp ở trẻ nhỏ, nhưng cũng cần được lưu ý nếu tình trạng tiêu chảy máu kéo dài, kèm theo sút cân, thiếu máu, đau bụng mạn tính.

Một số nguyên nhân nhiễm trùng như lỵ trực trùng, nhiễm khuẩn Salmonella, Campylobacter hay E.coli độc tố cũng có thể gây ra hiện tượng đi ngoài ra máu. Các trường hợp này thường đi kèm sốt, tiêu chảy nhiều lần trong ngày, phân lỏng có chất nhầy và máu, và cần được điều trị kháng sinh phù hợp.

Ít gặp hơn, bệnh xoắn ruột, lồng ruột hoặc dị tật mạch máu tiêu hóa cũng có thể gây đi ngoài ra máu cấp tính, kèm theo đau bụng dữ dội và nôn mửa. Những tình huống này cần xử trí y khoa khẩn cấp để tránh biến chứng nguy hiểm như hoại tử ruột.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Nếu máu trong phân xuất hiện nhiều lần, kéo dài quá 2–3 ngày, hoặc đi kèm các dấu hiệu như sốt cao, đau bụng dữ dội, nôn ói, phân đen như bã cà phê, hoặc trẻ có biểu hiện mệt mỏi, xanh xao, sút cân nhanh, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt để được thăm khám và làm các xét nghiệm cần thiết.

Việc tự ý sử dụng thuốc cầm tiêu chảy hoặc thuốc kháng sinh không theo chỉ định có thể làm che lấp triệu chứng, gây khó khăn cho chẩn đoán và điều trị, thậm chí khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.

Chẩn đoán và điều trị: Tùy theo nguyên nhân

Tùy thuộc vào triệu chứng lâm sàng và nghi ngờ bệnh lý, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm máu, phân, siêu âm bụng hoặc nội soi để xác định chính xác nguyên nhân. Ở trẻ nhỏ, nội soi đại trực tràng thường được thực hiện khi các nguyên nhân lành tính như nứt hậu môn đã được loại trừ, hoặc khi tình trạng ra máu tái phát nhiều lần không rõ nguyên nhân.

Điều trị sẽ tập trung vào nguyên nhân cụ thể. Với táo bón và nứt kẽ hậu môn, thay đổi chế độ ăn tăng chất xơ, cho trẻ uống nhiều nước và dùng thuốc làm mềm phân là cần thiết. Nếu do dị ứng đạm sữa, việc loại bỏ hoàn toàn đạm sữa bò khỏi khẩu phần ăn, chuyển sang sữa thủy phân hoặc sữa công thức chuyên biệt sẽ mang lại cải thiện rõ rệt.

Các bệnh lý nặng hơn như polyp, viêm ruột mạn tính hoặc nhiễm trùng đường ruột cần được điều trị chuyên sâu theo phác đồ của bác sĩ chuyên khoa. Trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể là lựa chọn bắt buộc để xử lý triệt để nguyên nhân chảy máu.

Phòng ngừa và theo dõi dài hạn

Với các nguyên nhân lành tính, phụ huynh nên duy trì chế độ ăn cân bằng, nhiều rau củ, tránh để trẻ bị táo bón kéo dài. Tập cho trẻ thói quen đi vệ sinh đúng giờ, không nhịn đi cầu, hạn chế sử dụng thực phẩm chế biến sẵn hoặc nhiều gia vị kích thích.

Ở những trẻ đã từng bị dị ứng đạm sữa bò, việc theo dõi phản ứng khi tái cho thử lại sữa cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ. Trẻ có tiền sử polyp đại tràng cần được theo dõi định kỳ bằng nội soi nếu có chỉ định từ chuyên gia tiêu hóa nhi.

Đặc biệt, không nên coi nhẹ tình trạng đi ngoài ra máu dù chỉ xuất hiện một vài lần. Thói quen quan sát phân của trẻ khi thay tã hoặc đi vệ sinh cũng là cách hiệu quả giúp phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường.

Hiện tượng trẻ đi ngoài ra máu có thể là biểu hiện của nhiều bệnh lý, từ nhẹ như nứt hậu môn đến các vấn đề tiêu hóa nghiêm trọng hơn. Việc đánh giá đúng tình trạng, nhận biết các dấu hiệu nguy hiểm và đưa trẻ đi khám kịp thời đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ. Phụ huynh không nên chủ quan hay tự ý xử trí tại nhà nếu chưa xác định rõ nguyên nhân, mà cần có sự hỗ trợ từ chuyên gia y tế để được chẩn đoán và điều trị chính xác.

Tài liệu tham khảo:

1. Baker SS, Liptak GS, Colletti RB, Croffie JM, Di Lorenzo C, Ector W, et al. Constipation in infants and children: evaluation and treatment. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2000;30 Suppl:S1-5.

2. Sicherer SH. Clinical implications of cross-reactive food allergens. J Allergy Clin Immunol. 2001;108(6):881–90.

3. Mamula P, Markowitz JE, Brown KA, et al. Polyp recurrence in children with juvenile polyps. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2002;35(4):522–5.

4. Guariso G, Gasparetto M. Inflammatory bowel disease in pediatric and adolescent patients: the role of the pediatrician. World J Gastroenterol. 2014;20(31):10516–23.

5. Orel R, Kamhi Trop T. Intestinal microbiota, probiotics and prebiotics in inflammatory bowel disease. World J Gastroenterol. 2014;20(33):11505–24.