Các loại thuốc viêm đại tràng và lưu ý quan trọng khi sử dụng

Bài viết dưới đây cung cấp một phân tích chuyên sâu về các nhóm thuốc điều trị viêm đại tràng hiện nay, cơ chế tác động, ưu – nhược điểm và nguyên tắc sử dụng an toàn.

Thuốc viêm đại tràng là gì? Vai trò trong điều trị bệnh

“Thuốc viêm đại tràng” không phải là một loại thuốc cụ thể, mà là tập hợp các nhóm thuốc tác động lên từng cơ chế bệnh sinh: viêm niêm mạc đại tràng, rối loạn nhu động ruột, rối loạn vi sinh và phản ứng miễn dịch. Tùy theo thể bệnh — cấp tính, mạn tính, viêm loét, co thắt hoặc viêm đại tràng do nhiễm khuẩn — bác sĩ sẽ chỉ định các nhóm thuốc phù hợp. Hiệu quả điều trị phụ thuộc vào việc xác định đúng nguyên nhân chứ không chỉ dựa vào việc giảm triệu chứng.

Nhóm thuốc kháng viêm trong điều trị viêm đại tràng

5-ASA (Mesalazine, Sulfasalazine)

Đây là nhóm thuốc kháng viêm nhẹ – trung bình, được xem là nền tảng trong điều trị viêm đại tràng, đặc biệt là viêm loét đại tràng.

Cơ chế hoạt động:
5-ASA tác động trực tiếp lên niêm mạc đại tràng, ức chế hoạt chất gây viêm như prostaglandin và leukotriene. Thuốc chủ yếu hoạt động tại chỗ trong lòng ruột nên có ít tác dụng toàn thân.

Ưu điểm:

• Giảm viêm, giảm tiết dịch và phục hồi niêm mạc đại tràng.

• Thích hợp dùng lâu dài để duy trì bệnh không tái phát.

Hạn chế:

• Không có tác dụng nếu nguyên nhân viêm đến từ nhiễm khuẩn.

• Có thể gây đau đầu, buồn nôn hoặc bất dung nạp sulfa trong một số trường hợp.

Dạng dùng: viên uống, thuốc đạn đặt, thuốc bơm trực tràng.

Thuốc corticoid – lựa chọn trong đợt bùng phát nặng

Prednisolone, Methylprednisolone hoặc Budesonide được dùng khi bệnh nhân không đáp ứng với 5-ASA.

Cơ chế: Ức chế mạnh phản ứng miễn dịch gây viêm ở niêm mạc đại tràng.

Chỉ định:

• Đợt cấp nặng có chảy máu, tiêu chảy liên tục.

• Viêm loét đại tràng hoạt động.

Lưu ý:
Không dùng kéo dài vì nguy cơ loãng xương, tăng đường huyết, suy thượng thận. Điều trị phải có phác đồ giảm liều rõ ràng và theo dõi sát.

Thuốc điều hòa miễn dịch và sinh học

Trong các trường hợp viêm đại tràng mạn tính, dai dẳng:

Thuốc điều hòa miễn dịch

Azathioprine và 6-Mercaptopurine giúp ức chế phản ứng miễn dịch gây viêm kéo dài trong niêm mạc đại tràng.

Công dụng: duy trì ổn định lâu dài, giảm phụ thuộc corticoid.

Theo dõi: xét nghiệm men gan và công thức máu định kỳ.

Thuốc sinh học (Biologics)

Infliximab, Adalimumab hoặc Vedolizumab được chỉ định khi bệnh nặng, kháng điều trị.

Cơ chế: nhắm trúng đích phân tử gây viêm (TNF-α hoặc integrin).

Ưu điểm: hiệu quả cao, cải thiện niêm mạc rõ rệt.
Nhược điểm: chi phí cao, nguy cơ nhiễm trùng cơ hội.

Thuốc kháng sinh trong viêm đại tràng do nhiễm khuẩn

Không phải trường hợp viêm đại tràng nào cũng cần kháng sinh. Nhóm thuốc này chỉ dùng khi:

• Nghi ngờ nhiễm khuẩn như E.coli, Salmonella, Shigella.

• Viêm đại tràng bùng phát kèm sốt, phân nhầy mủ, bạch cầu tăng.

Metronidazole và Ciprofloxacin là hai thuốc phổ biến nhất.

Cảnh báo:
Lạm dụng kháng sinh có thể phá vỡ hệ vi sinh đường ruột, khiến bệnh nặng hơn hoặc dẫn đến viêm đại tràng do Clostridium difficile.

Các thuốc giảm triệu chứng viêm đại tràng

Thuốc chống co thắt

Drotaverine, Phloroglucinol hoặc Mebeverine giúp giảm đau quặn và hội chứng viêm đại tràng co thắt.

Thuốc chống tiêu chảy

Loperamide có thể dùng trong trường hợp tiêu chảy nhiều, nhưng không dùng khi nghi ngờ nhiễm khuẩn hoặc có sốt.

Men vi sinh và chất xơ hòa tan

Probiotic (Lactobacillus, Bifidobacterium) giúp tái lập hệ vi khuẩn có lợi, hỗ trợ giảm đầy hơi và cải thiện nhu động ruột.

Thuốc Đông y, thảo dược – có nên dùng trong viêm đại tràng?

Nhiều người tìm đến bài thuốc thảo dược vì lo ngại tác dụng phụ của thuốc tây. Các sản phẩm này vừa hỗ trợ tốt vừa an toàn lành tính, có thể dùng lâu dài.

Thuốc viêm đại tràng có trị dứt điểm không?

Hiệu quả điều trị phụ thuộc vào:

• Nguyên nhân (miễn dịch, nhiễm khuẩn, rối loạn vi sinh).

• Thể bệnh (cấp tính, mạn tính, loét, co thắt).

• Mức độ tuân thủ thuốc.

• Chế độ ăn uống và lối sống.

Với viêm đại tràng mạn tính, mục tiêu không phải là “chữa khỏi tuyệt đối”, mà là kiểm soát triệu chứng và ngăn tái phát. Các trường hợp viêm do nhiễm khuẩn có thể khỏi hoàn toàn nếu điều trị sớm.

Việc lựa chọn thuốc viêm đại tràng phù hợp đóng vai trò quyết định trong kiểm soát bệnh, phòng biến chứng và duy trì chất lượng sống. Người bệnh không nên tự ý dùng thuốc theo kinh nghiệm hoặc quảng cáo, bởi mỗi thể bệnh có phác đồ khác nhau. Điều trị tốt nhất là sự kết hợp giữa thuốc theo chỉ định, chế độ ăn khoa học và theo dõi định kỳ với bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa.

Tài liệu tham khảo

1. Mayo Clinic – Ulcerative Colitis Treatment
   https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ulcerative-colitis/diagnosis-treatment/drc-20353331

2. American College of Gastroenterology – Management of Ulcerative Colitis
   https://gi.org/topics/ulcerative-colitis/

3. Cleveland Clinic – Inflammatory Bowel Disease Medications
   https://my.clevelandclinic.org/health/drugs/21538-inflammatory-bowel-disease-medications

4. NIH – Probiotics and Gastrointestinal Health
   https://www.nccih.nih.gov/health/probiotics-what-you-need-to-know