Probiotic là gì? Vai trò của lợi khuẩn đối với sức khỏe con người

Probiotic là gì?

Theo định nghĩa được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc (FAO) đưa ra, probiotic là những vi sinh vật sống, khi được bổ sung với lượng đầy đủ, sẽ mang lại lợi ích sức khỏe cho vật chủ. Thông thường, các loại vi khuẩn và nấm men được sử dụng làm probiotic đều thuộc nhóm an toàn, đã được nghiên cứu và kiểm chứng, chẳng hạn như Lactobacillus, Bifidobacterium hoặc Saccharomyces boulardii.

Điểm đặc biệt của probiotic nằm ở khả năng tồn tại và hoạt động trong đường ruột người. Không giống như nhiều loại vi sinh vật khác có thể bị tiêu diệt bởi acid dạ dày, một số chủng probiotic có sức đề kháng cao, giúp chúng đến được ruột non và ruột già để phát huy tác dụng.

Cơ chế hoạt động của probiotic

Để hiểu rõ hơn probiotic là gì, cần đi sâu vào cơ chế tác động của chúng trong cơ thể. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng probiotic ảnh hưởng đến hệ vi sinh đường ruột thông qua các cơ chế sau:

1. Cạnh tranh vị trí bám và nguồn dinh dưỡng: Probiotic có khả năng bám vào niêm mạc ruột, ngăn chặn sự xâm nhập của các vi khuẩn gây bệnh.

2. Tạo ra các chất kháng khuẩn tự nhiên: Một số chủng probiotic tiết ra acid lactic, bacteriocin và hydrogen peroxide, có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn có hại.

3. Điều hòa miễn dịch: Probiotic kích thích các tế bào miễn dịch tại chỗ, đồng thời giúp tăng cường đáp ứng miễn dịch toàn thân.

4. Cải thiện hàng rào niêm mạc ruột: Chúng giúp tăng tiết chất nhầy, củng cố tính toàn vẹn của biểu mô ruột, giảm nguy cơ viêm và tổn thương.

Các loại probiotic phổ biến

Khi tìm hiểu probiotic là gì, không thể bỏ qua sự đa dạng của các chủng lợi khuẩn. Mỗi loại có đặc tính riêng và mang lại những lợi ích cụ thể:

• Lactobacillus: Thường có mặt trong sữa chua và thực phẩm lên men, giúp hỗ trợ tiêu hóa lactose, điều trị tiêu chảy và tăng cường hệ miễn dịch.

• Bifidobacterium: Chủ yếu cư trú trong ruột già, có vai trò cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm táo bón và cải thiện hội chứng ruột kích thích.

• Saccharomyces boulardii: Là một loại nấm men có tác dụng trong việc điều trị tiêu chảy do kháng sinh hoặc nhiễm trùng.

• Streptococcus thermophilus: Hỗ trợ tiêu hóa, đặc biệt là quá trình phân giải lactose ở người không dung nạp đường sữa.

Lợi ích sức khỏe đã được chứng minh

Các bằng chứng khoa học trong nhiều thập kỷ qua đã chỉ ra rằng probiotic mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho sức khỏe con người. Việc hiểu đúng probiotic là gì đồng nghĩa với việc nhận thức rõ vai trò của chúng trong phòng và điều trị bệnh:

• Hỗ trợ hệ tiêu hóa: Probiotic giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, cải thiện tiêu hóa và giảm triệu chứng đầy bụng, khó tiêu.

• Phòng và điều trị tiêu chảy: Đặc biệt hiệu quả trong tiêu chảy do kháng sinh và tiêu chảy nhiễm trùng.

• Hỗ trợ điều trị hội chứng ruột kích thích (IBS): Một số nghiên cứu cho thấy probiotic làm giảm đau bụng, chướng hơi và điều hòa nhu động ruột.

• Tăng cường miễn dịch: Probiotic có khả năng kích thích sản xuất kháng thể và tăng hoạt động của các tế bào miễn dịch.

• Ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần: Các nghiên cứu gần đây chỉ ra mối liên hệ giữa hệ vi sinh đường ruột và trục não – ruột, cho thấy probiotic có thể cải thiện lo âu và trầm cảm.

• Chăm sóc da: Probiotic được nghiên cứu với vai trò hỗ trợ điều trị mụn trứng cá, viêm da cơ địa và làm chậm quá trình lão hóa da.

Ứng dụng của probiotic trong đời sống

Hiểu rõ probiotic là gì cũng đồng nghĩa với việc nắm được những ứng dụng thực tiễn của chúng. Ngày nay, probiotic xuất hiện trong nhiều sản phẩm như:

• Thực phẩm lên men: Sữa chua, kim chi, dưa cải muối.

• Thực phẩm chức năng: Viên uống bổ sung probiotic dưới dạng bột, viên nang, dung dịch.

• Sản phẩm y tế: Một số loại probiotic được bào chế để điều trị các bệnh lý tiêu hóa hoặc hỗ trợ kháng sinh.

• Mỹ phẩm: Kem dưỡng da, mặt nạ chứa probiotic nhằm cải thiện sức khỏe làn da.

Những lưu ý khi sử dụng probiotic

Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu chứng minh hiệu quả, việc sử dụng probiotic cũng cần lưu ý để đạt hiệu quả tối ưu:

• Lựa chọn chủng phù hợp: Mỗi loại probiotic có tác dụng khác nhau, không phải cứ bổ sung càng nhiều là càng tốt.

• Liều lượng và thời gian: Cần dùng đủ liều và liên tục trong thời gian nhất định mới phát huy tác dụng.

• Đối tượng đặc biệt: Người suy giảm miễn dịch hoặc bệnh nặng cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

• Chất lượng sản phẩm: Probiotic phải được bảo quản đúng cách để duy trì khả năng sống sót.

Qua những phân tích trên, có thể thấy việc tìm hiểu probiotic là gì không chỉ mang tính lý thuyết mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong chăm sóc sức khỏe. Probiotic là những vi sinh vật sống có lợi, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường miễn dịch và góp phần phòng ngừa nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, để sử dụng probiotic hiệu quả, người tiêu dùng cần hiểu rõ đặc tính từng loại, chọn sản phẩm uy tín và tham khảo ý kiến chuyên gia khi cần thiết.

Tài liệu tham khảo

1. Hill C, Guarner F, Reid G, et al. "The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic." Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology. 2014.

2. Ouwehand AC, Salminen S, Isolauri E. "Probiotics: an overview of beneficial effects." Antonie van Leeuwenhoek. 2002.

3. Plaza-Diaz J, Ruiz-Ojeda FJ, Gil-Campos M, Gil A. "Mechanisms of action of probiotics." Advances in Nutrition. 2019.

4. Khanna S, Tosh PK. "A clinician’s primer on the role of the microbiome in human health and disease." Mayo Clinic Proceedings. 2014.